Inspecting highwalls / Өндөр хажууг хянах

Монголд уурхайн хажуу, овоолгын тогтворжилтын асуудалтай уурхай олон болжээ. Ойлгоход хялбар, англи хэлний мэдлэгт тань тус болох зорилгоор хадмал орчуулгыг цуг оруулсан. Хадмал орчуулгыг СС товчлуурыг (youtube видео цонхны доор байгаа) дарж улаан (caption on- Mongolian) болгож гаргаарай.

-                    Overhang right there. Right  here. Probably take a look at that later. -                    In some, really appreciate taking the time have to gave me company’s highwall examination procedures. Why we begin that exam at the top?

-                    Саравч яг тэнд байна. Яг энд. Үүнийг дараа нь харъяа. -                    Компанийн өндөр хажуугийн хяналт шалгалтын зааварчилгааг надад өгч байгааг өндрөөр үнэлж байна. Бид нар яагаад энэ шалгалтыг дээрээс нь эхэлж байгаа юм бэ?

Solution mining / Шингэнээр ашигт малтмал олборлох арга

Surface Techniques of Solution Mining Most categories of solution mining represent alternatives to mechanical extraction of ores. For example, dredging is simply mechanical excavation of ore. For example, dredging is simply mechanical excavation from the bottom of river or other body of water.

Шингэнээр олборлох ил арга Шингэнээр ашигт малтмал олборлох ихэнх төрлүүд нь хүдэр олборлох механик аргыг оролдог. Жишээ нь драг нь гол эсвэл устай орчин доорх механик ухах ажиллагаа байдаг.

Maintenance and repair / Үйлчилгээ ба засвар

.

There are no definite line of division between maintenance and repair. It is usual to say that maintenance includes items such as cleaning, inspection, adjustment, routine replacements, and hard face or other build – up welding, while repair consists of fixing or replacing worn or broken parts.

Техникийн үйлчилгээ ба засварын хооронд тодорхой ялгаа байдаггүй. Ерөнхийдөө техникийн үйлчилгээ гэдэгт цэвэрлэгээ, хяналт шалгалт, тохируулга, ээлжит солилт, хатуу бүрхүүл ба бусад бэхлэлт – гагнуур ордог. Харин засвар гэдэгт муудсан эсвэл эвдэрсэн эд ангийг засварлах эсвэл солихыг багтаадаг.

Extraction, Loading and Hauling Operations / Ухах, ачих, тээвэрлэх процесс

Common systems used in modern mining operations to extract, load, and haul waste and ore are: -         Dragline systems -         Bucket – wheel excavator systems -         Loader and hauler systems -         Other systems: Bottom – dump coal hauler, trolley – assist mining trucks, wheel tractor scraper, and in pit crushing and conveying system

Орчин үеийн уул уурхайн хүдэр болон хөрсийг ухах, ачих, тээвэрлэх үйл ажиллагаанд ашиглагдаж байгаа түгээмэл системүүд нь: -         Драглайны систем -         Олон утгуурт экскаваторын систем -         Ачигч ба тээвэрлэгчийн систем -         Бусад системүүд: Доод буулгалттай нүүрс тээвэрлэгч, уурхайн троллейвоз, дугйт скрэйпер, уурхай доторх бутлуур ба конвейрийн тээвэр.

Surface mining operation units: Drilling and Blasting / Ил уурхайн процессууд: Өрөмдлөг, тэсэлгээ

 

Drilling The term drilling is used for smaller diameter holes, with a few exceptions such as shaft drilling and raise drilling, where larger excavations are created by special machines including cluster drilling. The majority of blasthole drilling is performed by two primary methods: Percussive drilling and Rotary drilling.

Өрөмдлөг Булцуут өрмийн машин зэргийг багтаасан тусгай зориулалтын машинуудаар нэвтэрдэг гол ам болон гезенк өрөмдөхөөс бусад  жижиг диаметртэй цооног гаргахыг өрөмдлөг гэдэг нэр томъёогоор тодорхойлдог. Тэсэлгээний цооногийн ихэнх өрөмдлөг үндсэн хоёр аргаар гүйцэтгэгддэг: цохилтот өрөмдлөг, эргэлтэт өрөмдлөг.

Elements of Open-Pit Mining – Ил уурхайн элементүүд

Benches Benches are possibly the most distinguishing feature of an open pit. Benches can be divided in into working benches and inactive benches. Working benches are in the process of being excavated, whereas inactive benches are the remnants of working benches left in place to maintain pit slope stability.

Догол Догол нь ил уурхайн хамгийн онцлог  шинж тэмдэг юм. Догол нь ажлын ба ажлын бус догол гэж хуваагддаг. Ажлын догол нь ухаж ачигдаж байдаг бол ажлын бус догол нь уурхайн хажуугийн тогтворжилтыг хангах зорилгоор үлдээсэн ажлын доголыг үлдээц билээ.

Surface Mining Methods / Ил олборлолтын аргууд

Surface Mines can be subdivided into various classes and subclasses, which can be illustrated as follows: Class Subclass Method Mechanical - Open Pit Mining Quarrying Strip mining Auger Mining Aqueous Placer Dredging Hydraulic mining Solution Surface techniques In – situ leaching Evaporate processing Ил олборлолт хэд хэдэн бүлэг дэд бүлэгт хуваагддаг. Тэдгээр нь: Бүлэг Дэд бүлэг Арга Механик - Хүдрийн ил уурхай Барилгын чулууны уурхай Ил уурхай Өрөмдлөгийн олборлолт Усан Шороон орд Драгын арга Гидравлик Уусгах Газрын гадаргуу дээр Оршин буй газар нь шүлтгүйжүүлэх Хийжүүлэх, ууршуулах

Underground development methods / Далд уурхайн нээгч малталтууд

Two types of development exist in mining: primary and secondary. The main difference between these two types is the life expectancy of the development. Primary implies long life and includes such items as shafts, declines, and other mine accesses; main tunnels, haulages, crosscuts, ore and waste passes, crusher chambers, and other large chambers.

Далд уурхайн нээгч малталт нь хоёр төрөл байна: Үндсэн ба туслах. Тэдгээрийн гол ялгаа нь малталтын ашиглалтын хугацаа юм. Үндсэн малталт нь урт удаан хугацаанд ашиглагдах ба гол ам ба бусад уурхайн гарц; голлох туннель, тээврийн малталт, квершлаг, хүдэр ба хөрс тээвэрлэлт, бутлуурын камер, бусад томоохон малталтуудыг багтаадаг.

Underground Mining Methods / Далд уурхайн аргууд (ашиглалтын систем)

Аргуудын жишээг үзэхийн тулд нэр дээр нь дарж татаж аваад үзээрэй.

 Block Caving - Блоклон нураах
Cut and Fill Stoping – Малталт чигжилт
Room and Pillar Mining – Камер ба баганат
Sublevel Caving – Дэд давхраар нураах
Sublevel stoping – Дэд давхраар нэвтрэх

Normally, two major independent parameters will be considered that form a matrix, unlike for surface methods. These two parameters are (1) the basic deposit geometry, as for surface methods, and (2) the support requirement necessary to mine stable stopes, or to produce caving, a ground control problem.

Хүснэгт үүсгэхийн тулд үл хамаарах хоёр үзүүлэлтийг чухалчилж авч үздэгээрээ ил олборлолтын аргын ангилалаас ялгаатай. Эдгээр хоёр үзүүлэлт нь (1) Ил олборлолтын адилаар ордын геометр хэлбэр, (2) хоосон орон зайг тогтвортой ашиглах, эсвэл нурааж ашиглахад тавигдах тулгуурын шаардлага, газрын хэвлийн хяналтын асуудал.

Mining Methods and Systems/ Олборлох арга ба систем

Ил ба далд уурхайн давуу талуудын талаар өргөн хүрээнд байнга хэлэлцэж ярьдаг. Зарим ордыг бүхэлд нь ил аргаар ашиглаж болдог бол зарим ордыг зөвхөн далд уурхайн аргаар ашиглах боломжтой. Ил олборлолтын хувьд нээлтийн зардал бага, ашиглалт эхлэх хугацаа богино, аваар ослын түвшин бага байдаг тул бусад бүх нөхцөл ижил тохиолдолд олборлолтын ил аргыг илүүд үздэг.

The relative merits of surface and underground mining are widely discussed and frequently debated. Some deposits can be mined entirely with surface methods, while others can only be worked underground. With all other conditions equal, surface mining is normally regarded as preferable, because of lower development costs, quicker start up time, and lower accident rates generally associated with surface mining .

Geotechnical Design/ Геотехникийн төсөл

Зураг төсөл бол үр дүнтэй инженерчлэлийн салшгүй хэсэг. Үүнд уул уурхайн геотехникийн инженерчлэл мөн хамаарна. 1960 онд Өмнөд Африкийн Коулбруукд болсон ослоор үлдээцийн дэлхийн хамгийн том нурал болж 437 уурхайчин амиа алдсан нь геотехникийн зураг төслийн алдааны зайлшгүй үр дүнг харуулж байна. 1960 онд уурхайн үйл ажиллагаа эрхлэгчид хэрэв байсан бол цөөн тооны л нүүрсний үлдээцийн төслийн тооцооны аргатай байсан тул иймэрхүү эмгэнэл давагдашгүй байсан байх.

Design is an intrinsic component of effective engineering, including geotechnical engineering, in mining. The Coalbrook disaster of 1960 in South Africa, where 437 miners lost their lives in the world’s largest coal pillar collapse, demonstrates inherent consequences of inadequate geo technical design. In 1960, few if any credible coal pillar design methods were available to mine operators, and the occurrence of such a tragedy was probably inevitable.

Minerals - Ашигт малтмал - Полезные ископаемые

	English	Монгол	Русский
1	Copper	Зэс	Медь
2	Gold	Алт	Золото
3	Zinc	Цайр	Цинк
4	Molybdenum	Молибдени	Молебдени
5	Iron	Төмөр	Железо
6	Tungsten	Гянтболд	вольфрам
7	Fluorite	Хайлуур жонш	Флюорит

Ground mechanics / Газрын хэвлийн механик

Геотехникийн орчны мөн чанар ба экскавацлалтын үед үүдэн гарах геомеханик (ө.х. газрын хэвлийн хариу үзүүлж буй байдал) нь уурхайн үйл ажиллагаанд нөлөөлөх гол хүчин зүйлсийн нэг билээ. Жишээ нь, юуны өмнө уурхайг эхлүүлэх эсэх, уурхайлах аргын сонголт, уурхайн орон зайн зураг төсөл, эсвэл уурхайн ашиглалтын үеийн болон дараах газрын хэвлийн хяналтын арга хэмжээний хэрэгцээ.

The nature of the geotechnical environment and the resultant geomechanics (i.e. how the ground responds) during excavation is one of the primary influences on mining – for example, whether to commence mining in the first place, the choice of mining method, the design of mining layout, or the need for ground control measures during and subsequent of mining.

Themes for Self – study / Бие даан судлах сэдвүүд

№	Бие даалтын сэдэв	Theme of Self – study
1	Уул уурхайн түүх	History of mining
2	Уул уурхайн боловсрол Монголд болон бусад улс оронд	Mining education in Mongolia and in other countries
3	Чулуулаг түүний төрөл зүйл	The Rock types and cycles
4	Геологийн нөөц түүний  ангилал	Geological resources and its categories
5	Ашигт малтмалын орд чанар, нөөц	Mineral deposit, quality and reserves
6	Ашигт малтмалын эрэл,  хайгуул	Minerals prospecting and exploration
7	Ашигт малтмалын хэрэглээ, эрэлт хэрэгцээ	Minerals use, demand

Geologic structures / Геологийн бүтэц

A geologic map, which uses standardized symbols and patterns to represent rock types and geologic structures, is typically produced from the field map for a given area. Anyone trained in the use of geologic maps can gain considerable information about local geologic structure because standard symbols and terms are used on the maps and accompanying reports.

Чулуулгийн төрөл, геологийн бүтцийг төлөөлөх зорилготой стандартчилагдсан тэмдэг, тэмдэглэгээ бүхий геологийн зураг нь тухайн талбайн газар дээрх зураглалын ажил дээр суурилан зохиогддог. Газрын зураг, дагалдах тайлангуудад стандарт тэмдэглэгээ ба нэр томъёо хэрэглэгддэг тул геологийн зургийг ашиглах талаар сургалцсан хэн ч гэсэн тухайн газар нутгийн бүтцийн талаар нилээд мэдээлэл олж авч чадна.

Minerals demand and price / Ашигт малтмалын эрэлт ба үнэ

Minerals demand Few mineral products are demanded for their intrinsic worth but instead for their various properties. Most are intermediate goods used as raw materials or processing aids for more finished products. The main exceptions are precious gems and precious metals in some but not all of their uses. Demand for mineral products is always at the mercy of fashion, of technological changes in end – use markets, of governmental regulations, and above all, of relative prices.

Ашигт малтмалын эрэлт Цөөн төрлийн ашигт малтмал өөрт нь байгаа үнэ цэнээсээ, харин ихэнх нь олон төрлийн шинж чанараасаа болоод эрэлттэй байдаг. Ихэнх нь эцсийн бүтээгдэхүүний түүхий эд эсвэл боловсруулалтын нэмэгдэлээр ашиглагддаг завсрын бүтээгдхүүн болдог. Үнэт чулуу, үнэт металл зарим тохиолдолд өөр боловч бүх хэрэглээндээ ялгарч чаддаггүй. Ашигт малтмалын эрэлт нь цаг үеийнхээ чиг хандлага, эцсийн хэрэглэгчийн зах зээл дээрх технологийн өөрчлөлт, төрийн зохицуулалт, мөн хамгийн дээд чухал нь харьцангуй үнэ зэргээс байнга хамаарч байдаг.

Minerals Prospecting and Exploration / Ашигт малтмалын эрэл, хайгуул

Minerals prospecting and Exploration cover wide range of earth science disciplines including geology, geochemistry, geophysics, and remote sensing (which incorporates satellite imagery and multispectral data interpretation). New laboratory techniques and computer aids are used for modeling and understanding the genesis of ore deposits.

Ашигт малтмалын эрэл, хайгуул газрын тухай шинжлэх ухааны олон салбарыг хамардаг. Үүнд геологи, геохими, геофизик, ба сансрын зураглал болон олон спектрт өгөгдлийн боловсруулалт зэрэг багтана. Хүдрийн ордын гарал үүслийг загварчилж ойлгоход лабораторийн шинэ техник, компьютерийн хэрэгслүүд ашиглагдаж байна.

Mineral deposit. Resources and reserves / Ашигт малтмалын орд. Нөөц ба баялаг.

Minerals Law of Mongolia (Article 4.1.9): "Mineral deposit" means mineral concentration that has been formed on the surface or in the subsoil resulting from geological evolutionary processes, where the quality and proven reserve is economically feasible to mine by production methods. William A. Hustrulid, Open Pit Mine Planning and Design, 2nd Edition, April 3, 2006, Taylor & Francis: Resources. A concentration of naturally occuring solid, liquid or gaseous material in or on the Earth’s crust in such form and amount that economic extraction of a commodity from the concentration is currently or potentially feasible.

Ашигт малтмалын тухай хуулиас (4.1.9 дүгээр заалт):  ”Ашигт малтмалын орд” гэж геологийн хувьсал, өөрчлөлтийн дүнд газрын гадарга, түүний хэвлийд бүрэлдэн тогтож чанар, нөөц нь тодорхойлогдсон, үйлдвэрийн аргаар олборлоход эдийн засгийн хувьд ашигтай эрдсийн хуримтлалыг хэлнэ.   William A. Hustrulid, Open Pit Mine Planning and Design, 2nd Edition, April 3, 2006, Taylor & Francis: Баялаг.  Ашигт агууламжийг хуримтлалаас ялган авахад эдийн засгийн үр ашиг нь өнөө эсвэл хэтдээ боломжтой газрын хэвлийд эсвэл гадаргуу дээр бүрэлдэн тогтсон хатуу, шингэн эсвэл хийн төлөвт буй байгалийн хуримтлал.

Geologic Resources / Геологийн баялаг

Excluding soil and water we group geologic resources into three general categories: (1) source of energy, (2) source of metal, and (3) nonmetallic sources of construction material. Energy resources, like petroleum and uranium, provide the power that drives the modern world. Metallic resources, such as iron ore, enable us to create metals, which provide strength to modern construction and help many technologies operate – for example, by conducting electricity or sparking motors.

Шимт хөрс болон усыг тооцолгүйгээр геологийн баялгийг гурван ерөнхий бүлэгт хуваадаг: (1) түлш, эрчим хүчний түүхий эд, (2) металлын түүхий эд, (3) барилгын материалын металл бус  түүхий эд. Шатахуун ба уран гэх мэт түлш эрчим хүчний баялаг нь өнөөгийн ертөнцийг хөтөлж байдаг эрчим хүчийг хангадаг. Төмрийн хүдэр гэх мэт металлын баялаг нь орчин үеийн байгууламжуудын бэхэлгээнд ашиглагдах ба олон янзын техникийн ажиллагааг хангаж байдгийн жишээнд цахилгаан дамжуулалт, хөдөлгүүрийн ажиллагаа орно.

The Rock Types and Cycles / Чулуулгийн төрөл ба эргэлтийн мөчлөг

The Rock cycles A rock is naturally formed, consolidated material usually composed of grains of one or more minerals. Earth changes because of its internal and external heat engines. Earth has a highly varied and ever – changing surface. And minerals and rocks change as well. A useful aid in visualizing these changing relationships is the rock cycle shown in Figure 1

Чулуулгийн мөчлөг Чулуулаг нь нэг эсвэл хэд хэдэн эрдсээс бүрдэх байгалийн гаралтай нэгдмэл материал юм. Дэлхий дотоод болон гадаад дулааны хүчний нөлөөгөөр өөрчлөлтөд орж байдаг. Дэлхийн гадаргуу харилцан адилгүй байнга хувиралд орж байдаг гадаргуутай.  Эрдэс чулуулгууд мөн хувирч өөрчлөгдөж байдаг. Эдгээр өөрчлөлтүүдийн харилцан хамаарлыг төсөөлөхөд Зураг 1-т харуулсан чулуулгийн эргэлтийн мөчлөг тусална.